Η ΒΑΪΟΦΟΡΟΣ

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία

του πρωτοπρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου,

από την ιστοσελίδα floga.gr, στα πλαίσια των μαθημάτων αγιογραφίας των Αγίων εικόνων της Ορθοδοξίας μας, που έγινε την Παρασκευή 20-1-2006.

Να αναλύσουμε σήμερα την εικόνα της λεγομένης Βαϊοφόρου, δηλαδή της εισόδου του Χριστού την ημέρα των Ιεροσολύμων στην πόλη αυτή, που ακολούθησε μετά ο σταυρός και όλα τα γεγονότα του πάθους.

Βέβαια, επειδή μπαίνουμε ήδη στα γεγονότα του πάθους, όλη η ζωή του Χριστού είναι ένα αποκαλυπτόμενο μυστήριο. Ό,τι κάνει ο Θεός είναι μυστήριο, αλλά αποκαλυπτόμενο και το μυστήριο αυτό το κατανοούμε κατά τα μέτρα των ανθρωπίνων δυνατοτήτων που έχουμε, κατά τα μέτρα της καθάρσεως που έχουμε και πολλά άλλα σημεία δεν τα κατανοούμε. Έτσι μπαίνουμε σε ένα χώρο καταληπτού τε και ακαταλήπτου. Όλα είναι έτσι. Αλλά θέλω να πω ότι όσο πλησιάζουμε στα γεγονότα τα κορυφαία της Σταυρώσεως και του πάθους του Χριστού μας, τα γεγονότα γίνονται πιο ακατάληπτα και χρειάζονται ακόμα περισσότερο κάθαρση για να τις καταλάβουμε αυτές τις εκφράσεις. Βλέπετε οι μαθητές άκουγαν τον Χριστό όταν εκήρυττε. Μερικά δεν τα καταλάβαιναν και του έλεγαν δεν καταλαβαίνουμε και γιατί τα λες και με παραβολές μάλιστα; Ενώ ο Χριστός έλεγε τις παραβολές για να ήταν πιο εύκολα, πιο βατά, πιο διδακτικά. Αυτοί ούτε τις παραβολές δεν καταλάβαιναν κι ο Χριστός ερμήνευε τις παραβολές και αυτοί καταλάβαιναν λίγα. Πόσω μάλλον όταν φτάνουμε στο ακατανόητο του σταυρού του Χριστού και της αναστάσεώς Του. Όσο λοιπόν, προχωρούμε τα πράγματα ερμηνευτικά γίνονται πιο δύσκολα και χρειάζεται περισσότερη κάθαρση η κατανόηση.

Θέλω να πω τώρα για μας, που αν κάποτε γίνετε αγιογράφοι και αγιογραφείτε τα γεγονότα αυτά, ακόμη και η περιγραφή των γεγονότων πρέπει να σας κάνει να στέκεστε με πολύ σεβασμό προς τα γεγονότα και χρειάζεται πολλή προσευχή και πολλή κάθαρση. Δεν λες ξεκινώ την εικόνα να την κάνω έτσι. Πραγματικά χρειάζεται μια εμβάθυνση στα γεγονότα κατά τα μέτρα του δυνατού. Να δούμε αυτά τα μέτρα του δυνατού που έχουμε στην εικόνα της Βαϊοφόρου.

Έχουμε μπροστά μας το Χριστό, όπως το περιγράφει το κείμενο το ευαγγελικό. Ο Χριστός κάθεται πάνω στο γαϊδουράκι, κάποιοι άνθρωποι τον υποδέχονται στην πόλη και πίσω από Αυτόν είναι οι μαθητές Του. Κάποια παιδιά στρώνουν τα ιμάτια αυτών και [επίσης φαίνεται] η αγία Πόλις. Να δούμε ένα προς ένα τα γεγονότα.

Έχουμε το Χριστό, ο Οποίος φοράει δύο ενδύματα όπως πάντα, διπλούς στην φύση είναι. Φωτοστέφανο έχει ο Χριστός, όλοι οι Άγιοι έχουν φωτοστέφανο, αλλά στο φωτοστέφανο του Χριστού επάνω είναι χαραγμένος ένας σταυρός. Σε άλλο φωτοστέφανο επάνω δεν χαράσσεται σταυρός. Στα χέρια Του κρατάει το γνωστό ειλητάριο που ξέρουμε, που είναι η δοθείσα εξουσία και με το δεξί χέρι ευλογεί.

Τώρα, ο Χριστός κάθεται επί πώλου όνου, είναι καθεζόμενος. Σας έχω πει και άλλη φορά, η θεολογία του καθεζομένου που σημαίνει μια βεβαιότητα. Σας το είχα πει όταν είδαμε την Παναγία ένθρονο την ώρα του Ευαγγελισμού. Έχει λοιπόν εδώ ο Χριστός μία βεβαιότητα που ξέρει τι κάνει -και μάλιστα υπενθυμίζουμε το διάλογο που έκανε λίγες μέρες πριν από την πορεία προς τα Ιεροσόλυμα, όταν προανήγγειλε στους μαθητές Του τα γεγονότα που θα γίνουν και ο Πέτρος προσπάθησε να τον αποτρέψει από αυτό το γεγονός και ο Χριστός του είπε, «ύπαγε οπίσω μου σατανά». Ο Χριστός είχε μια βεβαιότητα που αυτό που θα γίνει, θα βγει σε μια νίκη μπροστά. Έτσι λοιπόν, υπάρχει μια βεβαιότητα ότι εδώ δεν μπορεί να υπάρχει ποτέ αποτυχία. Όποιος ζει κοντά στην Εκκλησία και λειτουργεί τα γεγονότα χριστολογικά και εκκλησιολογικά, δεν μπορεί ποτέ να έχει αποτυχία. Τίποτα στην Εκκλησία δεν έχει αποτυχία. Αποτυχημένοι είμαστε εμείς οι άνθρωποι. Αυτό που κάνει η Εκκλησία ποτέ δεν έχει αποτυχία. Δεν υπάρχει ούτε αποτυχημένη εξομολόγηση, ούτε αποτυχημένη Λειτουργία, τίποτα από όλα αυτά. Αποτυγχάνουμε εμείς κατά τα μέτρα των παθών μας. Η Εκκλησία λειτουργεί πάντοτε άνευ της συγκριτικής επιτυχία-αποτυχία, ξεπερνάει αυτά τα γεγονότα. Αυτό σημαίνει μια βεβαιότητα, λοιπόν. Ο Ιησούς κάθεται πάνω σε αυτό το πουλάρι. Οι ερμηνευτές Πατέρες της Εκκλησίας που ερμηνεύουν τα κείμενα και κατ᾽ επέκταση οι αγιογράφοι βέβαια, που προσλαμβάνουν την ερμηνευτική των Πατέρων και οι υμνωδοί, οι οποίοι και αυτοί ακολουθούν την πατερική θεολογία και περιγράφουν τη θεολογία μέσα σε ύμνους. Έτσι όποιος μετέχει στα γεγονότα της Κυριακής των Βαΐων θα δει πάρα πολύ ωραία τροπάρια που θεολογούν. Όλα τα τροπάρια θεολογούν πάνω σε αυτά τα γεγονότα. Εκεί, μερικά από τα τροπάρια, ένα θα σας πω μονάχα, το οποίο το θυμάμαι πολύ εύκολα στο νου μου και είναι πολύ πιο χαρακτηριστικό, ότι ο Χριστός εισέρχεται επί πώλου όνου καθεζόμενος, λέει. Τι είναι αυτό το ότι κάθεται επί πώλου όνου; Λέει εκείνο το τροπάριο ότι «το άλογον των εθνών, η καθέδρα του πώλου προετύπου». Το ξαναλέω, το άλογον των εθνών, το άλογον, τα έθνη είναι άλογα, χωρίς λογική. Τι προτυπώνει, προτυποί; «Η καθέδρα του πώλου προετύπου». Η καθέδρα πάνω σε αυτό το πουλάρι, που σημαίνει πουλάρι ένα γαϊδουράκι, στο οποίο ποτέ δεν κάθισε άνθρωπος κανένας -το λέει εξάλλου και το κείμενο το ευαγγελικό, όταν είπε στους μαθητές Του να πάρετε αυτό το ζώο κ.λπ., λέει το κείμενο ότι ποτέ εκεί πάνω δεν κάθισε άνθρωπος. Είναι λοιπόν, το άλογον των εθνών. Τα έθνη είναι άλογα και δεν δέχονται κανένα ζυγό, δεν δέχονται κυριαρχία, δεν δέχονται να άρχονται από κανένα. Παρά μόνο έρχεται ο Χριστός ο οποίος κάθεται πάνω στο γαϊδουράκι, χαλιναγωγεί τα άλογα έθνη, όπως χαλιναγωγεί το γαϊδουράκι και έτσι έρχεται για να χαλιναγωγήσει τα άλογα έθνη και κατ᾽ επέκταση το άλογο των παθών μας. Βλέπετε η θεολογία των τροπαρίων της Μεγάλης Εβδομάδος. Να λοιπόν, το πουλάρι το οποίο χαλιναγωγείται και μάλιστα έχει την κεφαλή κεκλιμένη. Αποδέχεται αυτά τα γεγονότα, ενώ δεν δεχόταν ποτέ αυτό το νέο το ζώο να υπάρχει αναβάτης πάνω του μετά από πάρα πολλή άσκηση.

Προσέξτε αυτό το άλογον των εθνών. Το άλογο είναι και που οδηγεί αυτό το άλογο; Οδηγεί στην αδυναμία να δεχτούν αρχή. Δεν δέχονται αρχή, δηλαδή δεν δέχονται να υπάρχουν. Προσέξτε τη λέξη αρχή. Αρχή σημαίνει υπάρχω· όταν δεν δέχεσαι αρχή, σημαίνει ότι δεν υπάρχεις. Η θα δεχθείς το Θεό ως αρχή για να υπάρχεις, ή αν δεν δεχθείς το Θεό σαν αρχή και δεχθείς άλλες αρχές, πάλι δεν υπάρχεις, γιατί κανείς από τις εξουσίες του κόσμου ή τις δυνάμεις δεν είναι αρχή. Αρχή είναι μόνο ο Θεός, «Εν αρχή ην ο Λόγος», ε; Και είναι η αρχή προπάντων των αιώνων, δεν είναι έτσι; Προσέξτε λοιπόν, αυτή τη λέξη. Αν δεν δεχθούμε το να υπάρχουμε, να έχουμε αρχή το Χριστό, δεν υπάρχει κανείς. Και μάλιστα ο άγιος που γιορτάζει αύριο, πολύ μεγάλος άγιος, ο Μάξιμος ο Ομολογητής, λέει σε ένα κείμενό του -κάνει έκπληξη, δηλαδή καμιά έκπληξη, κάνει θεολογία πολύ βαθιά- και λέει ότι, εγώ λέει μπορώ να πω ότι ο Θεός δεν υπάρχει. Έτσι απλά το λέει και το εξηγεί μετά. Λέει, δεν μπορεί να υπάρχει ο Θεός, είναι αδύνατο να υπάρχει ο Θεός, γιατί υπάρχω σημαίνει είμαι κάτω από αρχή. Ο Θεός είναι άναρχος. Όχι δεν υπάρχει, πως θα υπάρχει; Κάτω από αρχή δεν είναι. Δεν παίζει καν με τις λέξεις. Θεολογεί βαθύτατα. Κι εμείς που λέμε ο Θεός υπάρχει - δεν υπάρχει, είναι ανόητες λέξεις. Ο Θεός είναι πέρα από το υπάρχω. Αφού είναι άναρχος, πως θα υπάρχει; Είναι μια πολύ ωραία, λοιπόν, θεολογία που δένεται με αυτά τα γεγονότα της αρχής του υπάρχω. Και ο Χριστός καθυποτάσσει αγαπητικά τα έθνη.

Πίσω Του είναι οι μαθητές του Χριστού. Οι μαθητές, οι οποίοι σχεδόν όλοι, όλοι-όλοι, στρέφονται στο Χριστό, με χέρια ανοιχτά, όσα χέρια φαίνονται· με πόδια ανοιχτά, όσα πόδια φαίνονται· και με κεφαλή κεκλιμένη. Και τα τρία τα στοιχεία τα έχουμε αναλύσει σε προηγούμενες εικόνες. Η κεφαλή κεκλιμένη σημαίνει αποδοχή του γεγονότος, παρόλο που προβληματίζονται, πειράζονται, εγκαταλείπουν την προσπάθεια του Χριστού, αλλά δεν παύουν να παραδέχονται το Χριστό. Να Τον αποδέχονται, πέρα από τους δικούς τους, ανθρώπινους πειρασμούς τους. Και η κλίση της κεφαλής και το ανοιχτό το χέρι είναι ακριβώς μια θεολογία της αποδοχής. Και τα πόδια τα ανοιχτά δηλώνουν μια κινητικότητα - μάθαμε για τα πόδια τα ανοιχτά και τα κλειστά, η κοινωνικότητα της κινήσεως της Εκκλησίας, η στατικότητα της προσευχής. Εδώ είναι πόδια ανοιχτά, τα οποία αντιδιαστέλλονται με τα κλειστά πόδια των υποδεχομένων το Χριστό. Αλλά αυτό δεν είναι η αντιδιαστολή που κάναμε μεταξύ κινήσεως της Εκκλησίας και προσευχής που είναι στάση ζωής. Εδώ η κίνηση αυτή της Εκκλησίας, που ακολουθούν τον Χριστό, είναι μια στατικότητα δαιμονιώδης. Δεν είναι στατικότητα η οποία έχει μέσα της πνευματική αναγωγή, γιατί ο ασκητής και εμείς στεκόμαστε να προσευχηθούμε για να έχουμε πνευματική αναγωγή, συνδυάζοντας αυτήν τη στατική στάση που είναι δυναμική προς τον ουρανό, με την κίνηση στα οριζόντια πράγματα πάντα. Η Εκκλησία κινείται πάνω στον κόσμο και ταυτόχρονα οδηγείται προς τον ουρανό. Κάνει δύο κινήσεις. Αν δεν υπάρχουν αυτά τα δύο ταυτόχρονα, υπάρχει μια ανατροπή. Ακόμα και της ψυχολογικής μας ισορροπίας. Εδώ λοιπόν, αυτή η στατικότητα είναι δαιμονιώδης, γιατί δεν είναι μια στάση προσευχής. Είναι μια στάση ψευτοαποδοχής του Χριστού. Δεν υπάρχουν χέρια ανοιχτά και το χέρι το οποίο κρατάει απλώς τα βάγια των φοινίκων, ένα σημείο θριαμβευτικό, το οποίο προέρχεται από την παράδοση του Ισραήλ, όπου όταν έγινε η απελευθέρωση του Ισραήλ, η έξοδος από τον Ισραήλ, και όταν γινότανε και άλλα γεγονότα απελευθερωτικά, κινούσαν τα βάγια των φοινίκων.

Όλες οι κεφαλές είναι όρθιες και εγωιστικές κεφαλές, δεν είναι κεκλιμένες κεφαλές. Άρα αυτοί τον Χριστό Τον δέχονται εγωιστικά. Τι σημαίνει; Ψεύτικα Τον δέχτηκαν; Τον δέχτηκαν, αλλά είχαν άλλες προϋποθέσεις. Εξωτερικά Τον δέχονται, αλλά Τον δέχονται όπως θέλουν αυτοί, όχι όπως είναι Εκείνος. Όπως πολλές φορές λέμε, εγώ θέλω να είμαι κοντά στην Εκκλησία αλλά θέλω «αυτό», όχι όπως θέλει «αυτό» η Εκκλησία. Πολλές φορές το ακούω αυτό στην εξομολόγηση. Αυτό δεν το καταλαβαίνω. Όλα τα άλλα τα δέχομαι, αυτό δεν το καταλαβαίνω. Δεχόμαστε τον Χριστό κατά τα μέτρα των παθών μας, δηλαδή. Έτσι λοιπόν, εδώ υπάρχει μια αποδοχή εγωιστική, γιατί θέλουν το Χριστό όπως θέλουν αυτοί. Τον θέλουν, αλλά όπως Τον θέλουν αυτοί. Και αυτό που θέλουν από τον Χριστό, ουσιαστικά, είναι να εισέλθει θριαμβευτής μέσα στην πόλη και βάζουν στο πρόσωπό Του το πρότυπο του αναμενόμενου μεσσία. Πάρα πολύ σωστά το κάνουν, πολύ καλά το κάνουν, μόνο που γι᾽ αυτούς το πρόσωπο του αναμενόμενου μεσσία ήταν ο εθνικός απελευθερωτής, που θα έβγαζε τον Ισραήλ από την πολύχρονη σκλαβιά κάτω από διάφορους ζυγούς, που σε αυτή την εποχή ήταν ο ζυγός των Ρωμαίων. Και όταν βλέπουν ουσιαστικά που αποτυγχάνει αυτή η επαναστατική προσπάθεια που νόμιζαν που θα φέρει ο Χριστός, με όπλα και δυνάμεις, γι᾽ αυτό ήταν έτοιμοι πάρα πολλοί να πολεμήσουν πλάι στον επερχόμενο μεσσία, γι᾽ αυτό σήμερα ακόμη και ολόκληρος ο Ισραήλ περιμένει ένα μεσσία, ο οποίος θα έρθει να κατακτήσει τον κόσμο και να γίνει αρχηγός όλων των κρατών του κόσμου. Θα είναι ο δυναμικός μεσσίας. Είναι αυτός ο οποίος έρχεται να καθυποτάξει τα έθνη εν δυνάμει. Δεν το καταλαβαίνουν αυτό ότι ο Χριστός λειτουργεί άλλα πράγματα. «Εγώ δεν ήρθα εδώ πέρα για να χρησιμοποιήσω όλα τα όπλα», «βάλε την μάχαιράν σου εις την θήκην», λέει στον Πέτρο. Και καταλαβαίνουν από εδώ, ότι έτσι επανάσταση δεν μπορεί να γίνει. Και κατ᾽ ανάγκην, όχι μόνο γι᾽ αυτήν την αιτία αλλά και για άλλες θεολογικές αιτίες, Τον σταυρώνουν.

Στο ίδιο παιχνίδι παίζει και ο Ιούδας, ο οποίος Ιούδας ουσιαστικά ήταν έτοιμος γι᾽ αυτό τον αγώνα. Ο Ιούδας ήταν Σικαριώτης. Δεν ήταν Ισκαριώτης, ήταν Σικαριώτης. Είναι ένας αναγραμματισμός, που δεν είναι κακός αναγραμματισμός. Είναι πιο εύηχο το Ισκαριώτης από το Σικαριώτης. Δεν υπάρχει τέτοια περιοχή. Να πούμε Γαλιλαίος, δεν είναι έτσι; Η Ναζαρηνός. Δεν υπάρχει περιοχή της Ισκαρίας στο χώρο της Ιουδαίας. Ήταν ένα πολιτικό κόμμα, το οποίο προϋπήρχε τα τελευταία εκατό χρόνια πριν από την έλευση του Χριστού, το οποίο πολιτικό κόμμα ετοιμαζόταν να κάνει επανάσταση. Και επειδή αυτό το κόμμα θα έκανε επανάσταση, όπως πάντα οι επαναστάσεις γίνονται με τα όπλα, κρατούσαν στη μέση τους, σαν σύμβολο αυτής της επαναστατικής προετοιμασίας, ένα μικρό, πολύ μικρό σπαθάκι, το οποίο λεγόταν λατινικά σικάριουμ. Σικάριουμ σημαίνει ένα πολύ μικρό σπαθί, που ήταν το σύμβολο αυτής της επαναστατικής κινήσεως. Ο Ιούδας λοιπόν, ήταν Σικαριώτης. Ήταν ζηλωτής ο Ιούδας. Και ακριβώς εκεί παίζεται πολύ μεγάλο παιχνίδι της δικής του ακαταληψίας κατά τα μέτρα τι κάνει ο Χριστός εδώ· γιατί ακολούθησε το Χριστό με ένα δυναμικό τρόπο. Ένιωσε ότι εδώ γίνεται μια επανάσταση και εδώ την επανάσταση την ορίζει εκείνος σε αυτά τα μέτρα, γι᾽ αυτό αποτυγχάνει και απογοητεύεται.

Βλέπει ότι χωρίς τις δυνάμεις του κόσμου δεν μπορεί να γίνει τίποτε κι αυτός είναι ο μεγάλος πειρασμός, πολλές φορές, ημών των χριστιανών και κατά τα μέτρα της ανθρώπινης λειτουργίας της Εκκλησίας και της Εκκλησίας. Ότι πολλές φορές η Εκκλησία θέλει να πέσει σε εκκοσμίκευση, γιατί ακριβώς θέλει να αποδείξει που έχει δυνάμεις κοσμικές. Εκεί είναι η μεγάλη αποτυχία μας. Κάθε φορά που αναμετριόμαστε με τις δυνάμεις τις κοσμικές, εκεί είναι η μεγάλη καταστροφή μας και εκεί είναι η ιστορία, το ότι χάνουμε το κάλλος που έχουμε· το ότι εμείς ζούμε από το Χριστό και όχι από τις δυνάμεις του κόσμου. Αυτός είναι ένας καθημερινός κίνδυνος της Εκκλησίας, για να αποδείξει η Εκκλησία που είναι δυνατή και να χρησιμοποιήσει κατ᾽ επέκταση τα μέτρα του κόσμου για να επιβληθεί πάνω στον κόσμο. Οτιδήποτε, πλύση εγκεφάλου, διαφημίσεις, οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε. Προβολή, εγωισμοί, χίλια πράγματα, που πάντα η Εκκλησία αενάως τα ζει και προσδιορίζεται αυτό το μέγεθος ακριβώς της εκκοσμικεύσεώς Της, αλλά η Εκκλησία παραμένει αυτό που είναι. Αυτοί είναι, λοιπόν, οι Ιουδαίοι.

[Στο κάτω μέρος της εικόνας] τα παιδάκια στρώνουν τα ιμάτια αυτών. Εδώ επαληθεύεται και ερμηνεύεται ο βιβλικός στίχος «εκ στόματος νηπίων και θηλαζόντων κατηρτίσω αίνον». Είναι βιβλικός ο στίχος, που λέει από το στόμα των νηπίων και των θηλαζόντων, τα παιδιά που θηλάζουν, κατηρτίσω αίνον. Λέει ο Θεός, αν αποτύχετε όλοι εσείς και δεν μπορείτε να καταλάβετε Αυτόν που έρχεται, τότε ακόμη και τα νήπια, και τα νήπια τοις φρεσί φυσικά, αυτοί που έχουν ταπείνωση, θα καταλάβουν το Χριστό, γι᾽ αυτό βάζει αυτά τα νήπια. Είναι [αυτά] τα οποία αποδέχονται ουσιαστικά το Χριστό και στρώνουν τα ιμάτια αυτών. «Παίδες Εβραίους ανύμνουν» λένε τα τροπάρια και λέει η προφητεία. Είναι η αποδοχή που κάνουν όλα τα παιδιά, τα νήπια και αν δεν δεχθούμε το Χριστό σαν νήπια, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τίποτα από αυτό το λυτρωτικό έργο που κάνει, που λειτουργεί μέσα από μια νηπιακή ταπεινότητα.

[Επίσης στο] επάνω [μέρος της εικόνας] υπάρχει ένα δέντρο. Κοιτάξτε πάντα να σκέπτεστε με τους μηχανισμούς που σας έχω μάθει ως τώρα. Σας έχω μάθει πως η φύσις πάντοτε καθυποτάσσεται. [Σε όλη την εικόνα] δεν υπάρχει φύσις. Μερικά χορταράκια υπάρχουν κάτω, στοιχειώδη πράγματα. Είναι μια ξερή γη, αλλά το δέντρο είναι υπερβολικά μεγάλο. Ποτέ σε μια τέτοια εικόνα, όπου προβάλλεται το γεγονός του Χριστού, της εισόδου στα βάγια, δεν θα βάζαμε τόσο προκλητικά ένα τόσο πολύ μεγάλο δέντρο. Κι αν ακόμη βάζαμε δέντρο, θα ήταν κάτι μικρό. Φανταστείτε που το δέντρο αυτό αναμετριέται με το βουνό [της εικόνας], το μεγάλο. Και μην ξεχνάτε που αυτό το βουνό συμβολίζει το όρος Σιών, πάνω στο οποίο είναι οικοδομημένη η πόλις των Ιεροσολύμων. Σιών ήταν ένας μεγάλος λόφος, αλλά δεν μπορεί να αναμετρηθεί συγκριτικά, κατά τα φυσικά μεγέθη, με αυτό το δέντρο. Και πάνω σε αυτό το δέντρο ένας άνθρωπος ο οποίος ανεβαίνει να δει το Χριστό - έχουμε την ιστορία [του Ζακχαίου], που ανέβηκε να δει το Χριστό πάνω.

Αλλά εδώ το δέντρο έχει πολύ μεγάλη σημασία· για να προβάλλεται και αυτό το δέντρο [στην εικόνα] σημαίνει που κάνει θεολογία του δέντρου και το δέντρο το οποίο γνωρίζουμε είναι το δέντρο της ζωής εν τω παραδείσω, από το οποίο ηγέρθησαν οι άνθρωποι και απέτυχαν. Και εδώ έρχεται ο Χριστός να αποκαταστήσει το δέντρο της ζωής, γιατί το δέντρο της ζωής, νομίζω το έχω πει και άλλη φορά, δεν ήταν κάτι αμαρτωλό το δέντρο. Ο Θεός δεν κάνει τίποτα αμαρτωλό, ούτε κάτι κακό. Αλίμονο αν ο Θεός έβαζε μέσα στον παράδεισο ένα δέντρο για να προκαλέσει τον άνθρωπο, θα ήταν ένας κακός θεός, ο οποίος παίζει με τον άνθρωπο. Το δέντρο της ζωής είναι κάτι πάρα πολύ καλό. Το δέντρο της ζωής είναι προς βρώσιν, είναι για να το φάνε οι άνθρωποι και αν δείτε την αγία Γραφή, την Αποκάλυψη στο τέλος, προς τα τελευταία κεφάλαιά της, λέει ότι τώρα μπορείτε να φάτε από το δέντρο της ζωής. Απλώς οι άνθρωποι δεν ήταν έτοιμοι εκείνη την ώρα να το φάνε, χρειαζόταν μια πορεία. Δεν μπορείς να πεις σε ένα παιδάκι, το οποίο δεν γνωρίζει τίποτα, δύο χρονών, να χρησιμοποιήσει τις πρίζες στην κουζίνας για να ανάψει τη φωτιά, δεν ξέρει, θα καταστραφεί. Δεν είναι κακή η φωτιά, ούτε αυτή η κουζίνα είναι κακή, αλλά δεν μπορεί ακόμα να το κάνει. Άρα χρειαζόταν ο άνθρωπος, εν ελευθερία να έχει πορεία, να λειτουργήσει τα πράγματα του κόσμου και να πάει αναγωγικά. Ο Αδάμ δεν είχε τελειώσει, δεν ήταν οριστικά άγιος· και αν ακόμη δεν έπεφτε, θα είχε πορεία προς το Θεό. Απλώς απέτυχε. Χρειαζόταν να κάνει αυτή την πορεία για να φτάσει εκεί. Το δέντρο της ζωής, λοιπόν, ήταν ο Χριστός, εν τω παραδείσω. Ήταν δηλαδή, η πρόκληση του Χριστού, που μας έδωσε ο Θεός την ευκαιρία να Τον γευτούμε. Είναι η θεία Κοινωνία, δηλαδή ο Χριστός προκαλεί να Τον φάμε και πριν ακόμη να υπάρχει η πτώση. Είναι πέρα από την πτώση ο Χριστός.

Αν πει κάποιος ότι, γιατί ήρθε ο Χριστός στη γη; Για να μας σώσει από την αμαρτία. Είναι σωστή η φράση θεολογικά, αλλά είναι η μισή. Και θα σκεφτεί κάποιος και θα πει: Θα γινόταν άνθρωπος ο Θεός, αν δεν υπήρχε πτώση; Το ρωτάει πάλι ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής που αύριο γιορτάζει, σε ένα έργο του όπου παίρνει θέση με ένα ερώτημα. Λέει, ο Θεός θα γινόταν άνθρωπος αν δεν υπήρχε πτώση; Είναι υποθετικό ερώτημα. Τώρα δεν έγιναν τα πράγματα έτσι. Και η απάντηση είναι πάρα πολύ απλή. Εάν ο διάβολος έβαλε τον άνθρωπο να αμαρτήσει. Αμαρτάνει ο άνθρωπος, πέφτει. Ο Θεός θέλει να τον σώσει και γίνεται άνθρωπος. Τότε προσέξτε το σχήμα, ποιός προκάλεσε όλη την κίνηση; Ο διάβολος. Άρα ο Χριστός υποχρεώθηκε από το διάβολο να γίνει άνθρωπος, άρα ο Χριστός δεν είναι ελεύθερος, ανταποκρίνεται στις κινήσεις του διαβόλου. Τότε δεν είναι Θεός. Καταλάβατε τη σκέψη μου; Είναι πολύ συγκλονιστική η σκέψη. Και ο Μάξιμος ο Ομολογητής λέει, τα πράγματα δεν έγιναν έτσι. Δεν μπορώ εγώ να απαντήσω, αλλά ουσιαστικά απαντάει και λέει, δεν μπορεί ο Θεός να είναι υποταγμένος στις κινήσεις του διαβόλου. Κάνει ο διάβολος κάτι και εμείς του ανταποκρινόμαστε. Το παθαίνουμε πολλές φορές· μας βάζει ένα πειρασμό, τα χάνουμε, εξαντλούμαστε. Τρέχουν στην εκκλησία κάθε μέρα, μας κάναν μάγια, λένε. Και εγώ τους λέω, δεν λύνω τα μάγια, δεν λύνω μάγια. Να είσαι ελεύθερος και να μπεις σε μια άσκηση, να δεχθείς το Χριστό, και δεν θα υπάρχουν τότε για σένα μάγια που θα σε πιάνουν. Πολύ απλό είναι. Δεν κάνει κάτι ο διάβολος, το οποίο θα μας δεσμεύσει.

Έτσι λοιπόν, ο Χριστός κατ᾽ αυτήν τη θεολογία θα γινόταν ακόμη και άνθρωπος κι αν δεν γινόταν η πτώση. Θα εξέφραζε με αυτό τον τρόπο την άπειρη αγάπη Του. Έτσι ακόμη και το γεγονός της Μεταλήψεως της ευχαριστιακής δεν είναι θέμα, που κατ᾽ ανάγκην από την πτώση Τον μεταλαμβάνω. Έτσι ήρθαν τα πράγματα, αλλά ο Χριστός είναι πέρα από αυτά τα πράγματα. Εδώ λοιπόν, δηλώνεται αυτό το δέντρο της γνώσεως το οποίο αποκαθίσταται.

Και τέλος έχουμε [στο επάνω μέρος της εικόνας] το ναό του Σολομώντος, που είναι αυτός ο ναός στα Ιεροσόλυμα, ο οποίος, κατά τα μέτρα της γεωμετρικής ισορροπίας αυτής της πόλεως, είναι υπερμεγέθης. Δεν μπορεί η πόλις να είναι, ξέρω ᾽γω δέκα εκατοστά και ο ναός να είναι τέσσερα εκατοστά. Να καταλαμβάνει περίπου, τα 4/6 της πόλεως. Δεν είναι δυνατόν, αλλά εδώ πέρα γίνεται μια θεολογική πρόκληση, που σημαίνει, είναι μια πόλη μαζεμένη, έχει τείχη. Είναι μια κοινωνία συγκεκριμένη, η οποία ορίζεται και υπάρχει γιατί υπάρχει ναός. Αυτή η πόλη χωρίς ναό θα ήταν μια πόλη ανερμάτιστη, θα ήταν μια πόλη χωρίς αρχή, τίποτα. Θα ήταν ένα χάος. Αυτή η πόλη λοιπόν, υπάρχει γιατί υπάρχει ναός όπου μαζεύει την πόλη και μάλιστα ένας ναός που έχει αναγωγική πορεία, και ο οποίος έχει τρούλο.

Είναι η θεολογία του τρούλου που μπήκε μετά τον 4ο αιώνα στην Εκκλησία μας, ειδικά μάλιστα μετά από την Δ Οἰκουμενική Σύνοδο, όπου κάνουμε Χριστολογία και όπου ο Χριστός προσλαμβάνει τον άνθρωπο και ο τρούλος δηλώνει αυτή την κατάβαση του Θεού και την ανύψωση του ανθρώπου. Είναι αυτό που λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος για να γίνουμε εμείς Θεοί. Έτσι λοιπόν, αυτή η πόλη προσλαμβάνεται και δένεται κι υπάρχει λόγω του ναού, ο οποίος ναός έχει αναγωγική πορεία, σαν πύραυλος θέλει να τραβήξει όλη την πόλη προς τα πάνω κι ο κάθε ναός, σε κάθε περιοχή, έχει αυτό τον προορισμό. Είναι το μάζεμα μιας γειτονιάς, μιας ενορίας, όπου εκεί μαζεύονται τα πάντα και μαζεύεται όλη η ενορία. Δεν σημαίνει που τα σπίτια μπαίνουν εκεί πέρα μέσα, αντί τα σπίτια να καταλάβουν το ναό, η Εκκλησία έρχεται να αγιάσει τα σπίτια.

Αν πήγατε στη Μύκονο θα είδατε σχεδόν όλα τα εκκλησάκια, είναι κολλημένα πάνω σε σπίτια. Θαρρείς και πήγαν τα σπίτια και κολλούσαν πάνω στην εκκλησία, θαρρείς και θέλουν να αγιαστούν από την εκκλησία ολόκληρη· και σε άλλα νησιά μας είναι αυτό το πράγμα, δηλαδή δεν είναι μόνο η εκκλησία χωριστή, θαρρείς και θέλει να προσληφθεί ο κόσμος. Έτσι δεν έρχεται ο κόσμος να προσλάβει την Εκκλησία, η Εκκλησία τα προσλαμβάνει όλα, τα παίρνει όλα, παίρνει όλη τη γειτονιά μαζί και την πάει στον ουρανό. Αυτός ο τρούλος, ο οποίος [εικονίζεται στη Βαϊοφόρο] έχει αποτύχει γιατί έρχεται Εκείνος που έκανε το ναό, Εκείνος ο Οποίος λατρεύεται μέσα στο ναό και αυτοί λατρεύουν λάθος θεό. Είναι μια πρόκληση αυτή και πάλι θεολογική για την ιστορική αποτυχία του Ισραήλ.

Αυτά θα μπορούσα να πω από αυτή την πανέμορφη εικόνα της Βαϊοφόρου, του γνωστού εκφραστού του Θεοφάνους του Κρητός, της Κρητικής τέχνης στην αγιογραφία μας.

Αν έχετε κανένα ερώτημα.

Ερώτηση: Ο τρούλος δεν προϋπήρχε σαν ναός του Σολομώντος.

Απάντηση: Όχι δεν υπήρχε. Μετά πάνω στον γκρεμισθέντα ναό του Σολομώντος που έμειναν τα τείχη, μπήκε πια το τέμενος του Ομάρ· που οι ναοί πια οι μουσουλμανικοί αντιγράφουν τους ορθόδοξους ναούς, σαν τρούλος. Γι᾽ αυτό βλέπεις στην Πόλη κάνανε την Αγία Σοφία και απέναντι ο Μιμάρ Σινάν που είναι το μπλε τζαμί, που ήταν Ρωμιός ο Μιμάρ Σινάν, Ρωμιός αρχιτέκτων, που μετά έγινε Τούρκος, κάνει αντίστοιχο της Αγια-Σοφιάς και δείχνει τον τρούλο· κάτι τέτοιο θέλει να δείξει.

Ερώτηση: Για τον Ιούδα αυτό που λένε οι καθολικοί. Τι…;

Απάντηση: Είναι μια πρόσφατη θεολογία που πάνε να περάσουν, μερικοί καθολικοί, όχι όλη η ρωμαιοκαθολική εκκλησία, ότι ο Ιούδας είναι δικαιολογημένος, έπαιξε επαχθώς το παιχνίδι του Χριστού. Πάρα πολύ ωραία αυτό, το προέβαλε η ταινία: “Jesus Christ super star”. Σε αυτή την ταινία προβαλλόταν καθαρά αυτή η θεολογία, που ήταν μια και προτεστάντικη θεολογία, που ο Ιούδας ήταν ευεργέτης του Χριστού, γιατί κάποιος έπρεπε να προδώσει, ε, κι αυτός παίρνει το ρόλο του προδότη. Είναι τραγικό αυτό που λένε. Ο Χριστός δεν θέλει κανείς να αποστατήσει. Δεν σημαίνει που αν δεν υπήρχε ο Ιούδας δεν θα Τον σταύρωναν, προσέξτε, απλώς κι αυτός μετέχει στην τραγωδία. Και αυτές τις μέρες, πράγματι το είδα κι εγώ, κάποιοι καθολικοί θεολόγοι πάνε να περάσουν αυτό το μήνυμα ότι, ε, έπαιξε και αυτός ένα ρόλο, δηλαδή κατ᾽ ανάγκη ήταν, έπαιξε ένα ρόλο. Το ρόλο της δικής του αποτυχίας έπαιξε.

Στο χώρο της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας γίνονται τρομερές θεολογικές ζυμώσεις. Είναι πάρα πολύ στατικός χώρος και πολύ άκαμπτος και εκεί ό,τι γίνεται θεολογία είναι εντολή του πάπα. Δεν μπορεί κανείς να θεολογήσει ελεύθερα. Αυτό ήταν μια λάθος πρόταση, αλλά το ό,τι γίνεται σαν ελεύθερη κίνηση, δηλώνει και μια αντίδραση στην παπική βία. Εκεί δεν μπορεί να θεολογήσει κανένας.

Ερώτηση: Είπατε ότι ο Μάξιμος ο Ομολογητή ανέφερε, ότι ο Χριστός δεν υποχρεώθηκε από τον διάβολο, να γίνει άνθρωπος. Σωστά;

Απάντηση: Βεβαίως. Ο Χριστός δεν είπε: «Αχ! Τώρα κοίτα τι έκανε ο διάβολος, μου χάλασε το έργο. Τώρα εγώ θα αναγκαστώ να γίνω άνθρωπος». Θα αναγκάσει ο διάβολος το Θεό; Είναι δυνατόν δηλαδή;

Ερώτηση: Μπορείτε, λίγο να μας ξαναπείτε αυτό για τα πόδια τα ανοιχτά;

Απάντηση: Η Εκκλησία είναι μια κίνηση οριζόντια και μια κίνηση κάθετη. Κίνηση αγαπητική προς τον κόσμο και κίνηση προσευχής, προς τα πάνω. Είναι κινουμένη ακινησία, του Μαξίμου του Ομολογητού πάλι. Έτσι; Κοίταξε, η Εκκλησία αν πει κινούμαι μόνο, θα γίνει μία Εκκλησία εγκόσμια. Κινείται μόνο. Πρέπει να είναι και προσευχόμενη. Κοίταξε τι έκανε το βατικανό, είπε: καταργώ το ουσιαστικό, ο μοναχισμός πρέπει να είναι ενεργητικός μοναχισμός. Κάνει έργο. Λάθος ήταν. Δεν υπάρχουν στο βατικανό νηπτικά μοναστήρια σήμερα, υπάρχουν μοναστήρια που κάνουν μόνο κοινωνικό έργο. Σε μας υπάρχουν και νηπτικά μοναστήρια που κάνουν και κάποιο κοινωνικό έργο, αν χρειαστεί. Δεν μπορείς να καταργήσεις αυτή τη διπλή κίνηση του χριστιανού. Άλλο τίποτε;

Ερώτηση: Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και η Παναγία, που είναι τα πρόσωπα τα πιο ψηλά ανθρώπινα στον αγιαστικό τομέα. Αυτοί, ας πούμε ο άγιος Ιωάννης έχει φάει το δέντρο της ζωής, χωρίς να έχει γνωρίσει το Χριστό;

Απάντηση: Κανείς. Ακόμη και ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος πήγε στον άδη όταν πέθανε. Και μάλιστα σε πολλές εικόνες καθόδου στον άδη υπάρχει ο Πρόδρομος, που γίνεται Πρόδρομος του Χριστού στον άδη και λέει στους πεθαμένους στον άδη, τους ετοιμάζει, έρχεται ο Χριστός για να βγούμε από δω, πήγε και ο Ιωάννης στον άδη. Εκπληκτικό, ε; Δεν υπήρχε απλώς η κατάλυση του θανάτου. Αυτό δεν υπήρχε.

Ερώτηση: Όταν είπατε ότι ο Χριστός είναι το δέντρο της ζωής, άρα δόθηκε ολόκληρος εξ αρχής. Να συναναστραφεί δηλαδή με τους ανθρώπους. Εάν επιλέγανε τον αγιαστικό τρόπο ζωής και αγιάζοντο, θα εμφανίζονταν πάλι να τους τραβήξει πιο πέρα; Αυτό εννοείτε;

Απάντηση: Ο Χριστός είναι ελεύθερος. Ο Χριστός τους αγαπάει. Και μέσα στην αγάπη Του συγκαταβαίνει και γίνεται κι άνθρωπος. Λέει ο Μάξιμος ο Ομολογητής, θα γινόταν και άνθρωπος. Δεν έχω να πω κάτι άλλο.

Ερώτηση: Τότε δεν υπάρχει ούτε η αγάπη, ούτε η ελευθερία σαν αρχές. Οπότε ούτε εμείς μπορούμε να αγαπήσουμε, ούτε να είμαστε ελεύθεροι πραγματικά, αν δεν είμαστε εν Χριστώ.

Απάντηση: Αυτό είναι δεδομένο. Του Χριστού είναι η αγάπη και η ελευθερία. Για να αγαπήσει κανείς ελεύθερος πρέπει να το πάρεις από κάπου αυτό το χάρισμα. Κι η αγάπη έχει στάδια. Έχει σπόρο, έχει καλλιέργεια και έχει κι ωρίμανση. Δεν είναι έτσι; Κι εδώ αποκαλύπτεται, λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας, με το έργο αυτό του Χριστού, όλη η αγάπη του Θεού, στα μάτια μας, ε; Ο Θεός έχει όλη την αγάπη, αλλά σε εμάς σιγά-σιγά αποκαλύπτεται κατά τα μέτρα του δυνατού. Γι᾽ αυτό βλέπεις, διαβάζεις την Παλαιά Διαθήκη και στα πρώτα βιβλία νομίζεις που ο Θεός είναι σκληρός και μετά καταλαβαίνεις λίγο που μαλάκωσε ο Θεός. Δεν άλλαξε ο Θεός. Εμείς προχωρούμε πνευματικά.

(Πηγή: http://www.floga.gr/50/04/2005-6/09_2006012004.asp)